Έπεσε στην αντίληψή μου μια ανάρτηση/έρευνα σχετικά με τη σημασία της δερματικής επαφής μεταξύ του γονέα και του βρέφους και θυμήθηκα ένα παγκόσμια γνωστό πείραμα το οποίο έφερε στην επιφάνεια σημαντικά στοιχεία για το ρόλο της σωματικής επαφής στη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού.
Αναφέρομαι στο πείραμα του κλινικού ψυχιάτρου Harry Harlow, το πείραμα με τις συρμάτινες μαϊμούδες, το οποίο αποτελούσε μια απόδειξη της ψυχολογίας της προσκόλλησης και της σωματικής επαφής. Σε αυτό το πείραμα κατασκευάστηκαν δύο μαϊμούδες οι οποίες έλαβαν το ρόλο της μητέρας. Η μία κατασκευάστηκε από σύρμα και είχε μία μεταλλική θηλή η οποία τροφοδοτούσε το μαιμουδάκι με γάλα (τροφή) ανά πάσα στιγμή, καλύπτοντας με αυτό τον τρόπο μία βασική λειτουργία επιβίωσης. Η άλλη κατασκευάστηκε από ύφασμα, είχε ένα όμορφο ζωγραφισμένο χαμόγελο και πρόσφερε με τη θερμοκρασία και την απαλότητά της ένα κατάλληλο περιβάλλον για σωματική επαφή. Παρατηρήθηκε ότι τα μαϊμουδάκια που αποχωρίστηκαν από τις πραγματικές τους μητέρες, μετά την αρχική τραυματική περίοδο, αφού μπόρεσαν να ελέγξουν το άγχος και το φόβο τους, προσκολλήθηκαν στη υφασμάτινη μητέρα προσομοιάζοντας την με την πραγματική και χρησιμοποιούσαν τη συρμάτινη για εντυπωσιακά λιγότερο χρονικό διάστημα απλά και μόνο για να καλύψουν την πείνα τους. Αν τοποθετήσουμε αυτά τα δεδομένα στο χρονικό πλαίσιο στο οποίο έλαβε θέση το πείραμα, σε μια εποχή που ο Skinner με την κούνια του προσπαθούσε να ενισχύσει την ανεξαρτησία των παιδιών και ο Watson θεωρούσε ότι η αγάπη είναι μια αυτόματη αντίδραση σε εξωτερικά ερεθίσματα και ότι τα παιδιά πρέπει να αντιμετωπίζονται σα μικροί ενήλικοι, τα αποτελέσματα αυτού του πειράματος τροποποιούσαν τα δεδομένα γύρω από τη ψυχοκινητική ανάπτυξη.
Το πείραμα όμως δεν τελείωσε εδώ. Γιατί σε μια δεύτερη φάση, όταν τα μαϊμουδάκια που μεγάλωσαν με την υφασμάτινη μητέρα ήρθαν σε επαφή με άλλες μαϊμούδες εκτός κλουβιού, επέδειξαν μία αντικοινωνική, βίαιη και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, επιτιθέμενα ακόμη και στο ίδιο τους το σώμα. Προφανώς η αφή δεν ήταν η μοναδική μεταβλητή που θα οδηγούσε σε φυσιολογική συμπεριφορά. ‘Έτσι αποφασίστηκε να τοποθετηθεί μία υφασμάτινη μαϊμού που θα είχε τη δυνατότητα να λικνίζεται, και παρατηρήθηκε σχεδόν φυσιολογική συμπεριφορά, ενώ όταν ταυτόχρονα δόθηκε η ευκαιρία στο μαϊμουδάκι να παίζει για μισή ώρα την ημέρα με μια αληθινή μαϊμού αξιολογήθηκε μια απόλυτα φυσιολογική συμπεριφορά.
Οι τρεις λοιπόν απαραίτητες μεταβλητές (πέρα από την κάλυψη των βιολογικών αναγκών), για τη φυσιολογική ανάπτυξη ενός νεογνού φαίνεται να είναι η σωματική επαφή, η αλληλεπίδραση και το παιχνίδι. Και αν στην έρευνα που έδωσε την αφορμή αυτής της ανάρτησης, το βασικό πόρισμα ήταν ότι η αγκαλιά τροποποιούσε τα επίπεδα των ορμονών ενός νεογέννητου βελτιώνοντας την αυτορρύθμιση του, μεγαλύτερη σημασία για μένα έχει το γεγονός ότι γονείς με υψηλά επίπεδα κορτιζόλης δε μπορούσαν να έχουν τα ίδια θετικά αποτελέσματα στον ορμονικό έλεγχο των νεογνών. Επομένως η αλληλεπίδραση και η αγκαλιά δεν είναι από μόνα τους πανάκεια για τη φυσιολογική μεταφορά συναισθημάτων, αλλά πρέπει και ο φορέας τους να έχει ο ίδιος αντίστοιχα φυσιολογική ρύθμιση. Φαίνεται ότι στην πολυπλοκότητα του ανθρώπινου οργανισμού η συναισθηματική σταθερότητα και ωρίμανση των γονέων, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη του ρόλου τους και ακολούθως των θετικών πλεονεκτημάτων της αγκαλιάς.
Ο χρόνος λοιπόν της διαδραστικής επικοινωνίας με το νεογνό, δε θα πρέπει να προσδιορίζεται και να περιγράφεται μόνο με έννοιες ποσοτικές αλλά κυρίως μέσω ποιοτικών χαρακτηριστικών. Μη ξεχνάμε ότι μισή ώρα παιχνιδιού έκανε τη διαφορά μεταξύ των σχεδόν φυσιολογικά και των απόλυτα φυσιολογικά αναπτυγμένων συναισθηματικά μαϊμούδων.
Θα πρέπει επομένως, ο καθένας μας να αξιολογήσει τι μεταφέρει από τη δική του ψυχολογία στον άνθρωπο που κρατάει στα χέρια του και πόσο ποιοτική είναι αυτή η επαφή. Γιατί εξυπηρετώντας διαδικαστικά τις 3 μεταβλητές, επιχειρούμε να έχουμε ήσυχη της συνείδησή μας, κάτι το οποίο, πιθανά δεν πρέπει πλέον να θεωρούμε ως δεδομένο, όσοι γράψαμε ή διαβάσαμε τις προηγούμενες σειρές.
NeuroPhysioKids 2018
Vittner et al., (2018), Parent Engagement Correlates With Parent and Preterm Infant Oxytocin Release During Skin-to-Skin Contact, Advances in Neonatal Care
Tο Κουτί της Ψυχής, Slater Lauren, 2009, Εκδόσεις Οξύ
https://psychcentral.com/lib/about-oxytocin/
Εικόνα: https://www.thisamericanlife.org/317/unconditional-love